آرشیو برای بخش: مشكلات چرخشی اندام تحتانی

دکتر کیوان احدی_ متخصص ارتوپدی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، عضو هیئت مدیره انجمن جراحی زانو ، آرتروسکوپی و آسیبهای ورزشی ایران (ISKAST)

 

افرادی که با اختلالات چرخشی اندام تحتانی به پزشک مراجعه می کنند معمولا کودکان و نوجوانانی هستند که والدین آنها از غیر طبیعی بودن شکل اندام و یا نوع راه رفتن و یا نشستن آنها نگرانند. برای مثال ذکر می کنند که کودک پاهای خود را هنگام راه رفتن به سمت داخل یا خارج می گذارد.
اختلالات چرخشی اندام تحتانی عموما منشا مادرزادی دارند و در دوره طفولیت با رشد کودک آشکار می شوند. چرخش بیش از حد یکی از قسمت های استخوان اندام تحتانی نظیر استخوان ران یا ساق و یا انحراف استخوان های کف پا می توانند باعث ظاهر غیر طبیعی اندام و شکل راه رفتن کودک شوند. ندرتا بیماری عصبی عضلانی نظیر فلج مغزی باعث چرخش غیر طبیعی اندام تحتانی هستند.

انواع مختلفی از اختلالات چرخشی وجود دارد. یکی از انواع شایع این اختلالات ناشی از چرخش بیش از حد سر و گردن استخوان ران نسبت به تنه این استخوان می باشد که در این مورد توضیح بیشتری می دهیم و از انواع دیگر صرفنظر می کنیم.
این حالت عمدتا در کودکان ۳-۶ ساله و در دختران شایع تر است. راه رفتن این کودکان همراه با قراردادن پنجه های پا به داخل است. این کودکان به شکل حرف w انگلیسی می نشینند. علاوه بر معاینه انجام CT اسکن تشخیص را قطعی می کند.
لازم به ذکر است که این اختلال در اکثر موارد تا سن ۱۰ سالگی به شکل خود به خودی اصلاح می شود. استفاده از بریس، گچ گیری، فیزیوتراپی و تغییر دادن وضعیت نشستن کودک در سیر بیماری و درمان اثری ندارد.

در درصد محدودی از این بیماران که چرخش استخوان ران شدید است پس از سن ۸-۱۰ سالگی عمل جراحی اصلاحی انجام می شود. به هر حال اکثر این بیماران احتیاج به عمل جراحی ندارند و هیچ مطالعه ای افزایش خطر سایندگی مفاصل لگن و زانو را در این بیماران نشان نداده است.
در گروهی از این کودکان با رشد بیشتر برای جبران چرخش استخوان ران، استخوان ساق پا در جهت عکس چرخش پیدا می کند. در این افراد هم استخوان ران و استخوان ساق چرخش غیر طبیعی دارند. اصطلاحا به این حالت Miserable Malalignment Syndrome گفته می شود. این بیماران معمولا دختران نوجوان و جوانی هستند که از بد شکلی اندام تحتانی خود ناراضی اند و هنگام ایستادن کشکک زانوهای ایشان به سمت داخل منحرف است. در برخی از این افراد زانو به شکل پرانتزی و یا X به نظر می رسد ( ژنوواروم و ژنووالگوم) .

گرچه اصلاح این دفرمیتی ها جز با عمل جراحی مقدور نیست ولی باید دقت کرد که به علت وسعت عمل جراحی که معمولا شامل برش دادن استخوان های ران و ساق است، احتمال بروز عوارض عمل جراحی بالا است و لذا در صورتی که بیمار درد قابل ملاحظه ای ندارد باید از عمل جراحی به دلیل بهبود زیبایی پرهیز نمود. همچنین جهت کاهش درد در این بیماران حتما باید در ابتدا از درمان های غیر جراحی شامل تقویت عضلات اندام تحتانی کمک جست.
همچنین اصلاح زانوی پرانتزی یا زانوی X در این بیماران با عمل جراحی بدون در نظر گرفتن چرخش استخوان نتیجه مطلوبی ندارد.
در خاتمه این نکته را متذکر می شویم بسیاری از اختلالات چرخشی اندام تحتانی احتیاج به عمل جراحی ندارند. معاینه دقیق و تشخیص صحیح ضایعه و تحت نظر گرفتن کودک و استفاده از درمان های غیر جراحی در شرایط خاص، تنها نکات ضروری می باشند.

شکل۱٫نشستن در حالت w

شکل۲٫نمای شماتیک افزایش زاویه چرخش سر وگردن فمور